نگاهی به ردّ پای روان تحلیلگری در غزلیّات سعدی با تأکید بر آنیما

ادبیّات و شعر یکی از اصیل­ترین نمودهای تمدّن بشر و در عین حال عرصۀ بروز لایه­های عمیق ناهشیاری اوست که همواره به بهانه­های مختلف حضور خود را به آگاهی و هشیاری بشر یاد­آوری کرده و در گستره­های مختلف رخ نمایانده است. از جملۀ این عرصه­ها که هرگز نمی­توان بدون نظر داشتن به این لایه­های عمیق ناهشیاری، درباره آن سخن گفت؛ هنر و جهان شاعرانه است. در دیدگاه­های ملهم از روان­تحلیلگری، هنر و هر آنچه که در این گستره گنجانیده می­شود، نظیر ادبیّات، شعر و نقاشی، نمایانگر ناهشیاری خالق آن یعنی هنرمند است. وسعت این ناهشیاری که گاه می­تواند تمامی گذشتۀ تاریخی و به میراث رسیدۀ هنرمند را در برگیرد، آنچنان غنی است که  سبب زایش مضامینی استوار و یکسان در گسترۀ شعر و ادبیات و هنر در فرهنگ­های مختلف می شود. موضوع اصلی مقالۀ کنونی، پرداختن به  آنیما یا روان زنانۀ خفته در اعماق ناهشیارانۀ مرد است. از آنجا که آنیما عنصری ناهشیار است، حضور آن در فراورده­هایی که بنابر نظر روان تحلیلگری به ناهشیاری فرد وابسته­تر هستند، نظیر نوشته­های ادبی و شعر، پررنگ­تر است. از این­رو، پژوهش حاضر به بررسی جایگاه آنیما در غزلیّات سعدی می­پردازد تا نشانه­های این کهن الگو با مدد از نمادهای روان­تحلیلگری و روان­شناختی آشکار شود. در نهایت با مدد از شواهد شعری در غزل­های سعدی به شباهت­های معشوق در شعر سعدی و مفهوم آنیما در گسترۀ نظریه یونگ پرداخته شده و بر این نکته تأکید می­شود که مضامین اشعار سعدی با مفهوم آنیما، ارتباطی انکارناپذیر دارند.